Houtskeletbouw viert steeds vaker een comeback. Ondanks zijn millennia-oude traditie was hout allang van de radar van de Europese bouwers verdwenen: op onze breedtegraden wordt sinds het einde van het vakwerk voornamelijk metselwerk en beton gestort. Hout werd nog gebruikt in dakspanten, maar niet meer bij de constructie van de dragende muren van woongebouwen.
In Noord-Amerika, vooral in de VS, is het altijd een beetje anders geweest: het overgrote deel van de eengezinswoningen was en zal worden gebouwd op basis van een houtskeletbouw. En nu, ook in dit land, ligt de focus weer op hout en wordt houtskeletbouw steeds populairder.
De muurconstructie
Wie een overzicht wil krijgen van de hernieuwbare alternatieven voor minerale bouwmaterialen, komt onvermijdelijk veel terminologie tegen: soms is er sprake van houten huizen, soms van houtskeletbouw, van houtskeletbouw en houtskeletbouw. De termen draaien om het materiaal hout, maar kunnen heel verschillende constructies betekenen.
De essentiële kenmerken van de houtskeletbouw zijn enerzijds het materiaal, anderzijds de wandopbouw en de verdeling van de lasten: Een frame van massief hout (veelal KVH of gelijkwaardig) vormt een intern skelet van staanders en kozijnen waaraan van beide zijden panelen zijn bevestigd. Deze zijn vaak ook gemaakt van hout- of gipsvezels. Tussen de panelen ontstaat een spouw die de isolatie herbergt.
De verdere details worden niet bepaald door de basisdefinitie van de houtskeletbouw: noch de buitenkant, noch het interieur mag van hout zijn. Bovendien kunnen de stands één of meerdere verdiepingen hebben.
Differentiatie van houtskeletbouw van andere houtconstructiesystemen
De constructie bestaande uit frame en beplanking kan in verschillende uitbreidingsfasen af fabriek worden verkregen. Indien beide zijden reeds zijn voorzien van de bekleding en complete armaturen spreekt men van de paneelconstructie of de houten paneelconstructie. Bij prefab woningen is dit een veel gekozen bouwwijze, omdat maximale prefabricage in de fabrieken de bouwtijd drastisch verkort. Van de eerste muur tot de topceremonie duurt het vaak niet meer dan een dag.
Bij houten paneelconstructie zijn beide zijden reeds voorzien van de bekleding en complete armaturen.
De houtskeletbouw lijkt sterk op de houtskeletbouw, maar er zijn fundamentele verschillen: De beplanking van de wanden in de kozijnconstructie dient (in tegenstelling tot de houtskeletbouw) niet voor de horizontale verstijving tegen bijvoorbeeld windinvloeden. De plafonds zorgen voor de horizontale verstijving van het skelet. Horizontale belastingen kunnen ook worden overgedragen via massieve componenten zoals trappenhuizen. Ook de ruimte-omsluitende wanden in de skeletconstructie zijn niet statisch verbonden met de draagconstructie. Ze zijn daarom optioneel en kunnen naar wens worden verplaatst. Enorme bouwroosters met afmetingen van twaalf meter kunnen probleemloos worden gerealiseerd, ongeacht het uitbreidingsrooster.
Planning van de details van de houtskeletbouw
Ook de houtskeletbouw is in iets mindere mate flexibel. Vooraf is het zaak om de wensen van de opdrachtgever zo nauwkeurig mogelijk te bepalen, wiens wensen veelal draaien om vragen als aantal en plaatsing van ramen, gevelontwerp en interieurinrichting. Hier is bijna alles mogelijk. Het standaard rooster van 62,5 centimeter komt het meest voor, maar is niet verplicht.
Bij grotere roosters kan het aandeel hout worden verminderd ten gunste van de isolatie, wat de toch al zeer goede energetische eigenschappen van een houten frameconstructie verder verbetert.
Als het gaat om de plaatsing van ramen in houtskeletbouw, bent u niet zo flexibel als bij andere bouwmethoden.
De gebouweigenaren beslissen ook welk materiaal wordt gebruikt voor isolatie. Ecologische isolatiematerialen zijn een nuttige aanvulling op het natuurlijke materiaal hout: houtvezels, cellulose of hennep worden tegen ongedierte beschermd met onschadelijke impregnaties. Ze voldoen ook aan de eisen voor de bescherming van het milieu en die van de bewoners tegen gifstoffen.
De isolatiematerialen zorgen samen met de diffusie-open structuur voor een aangenaam klimaat: U-waarden van 0,2 W / (m2K) of zelfs lager en faseverschuivingen van tien uur of meer kunnen worden bereikt. Dit geldt ongeacht het uiteindelijk gekozen ontwerp in de zichtruimte en ongeacht of de gevels geventileerd zijn of niet. Gepleisterde gevels, cementpanelen of combinaties daarvan geven niet per se de constructiemethode prijs en zijn aantrekkelijke alternatieven voor de houtlook.
Kosten van de houtskeletbouw
Algemene uitspraken over de kosten van een houtskeletbouw zijn niet eenvoudig mogelijk door het grote aantal verschillende aanbieders en individuele ontwerpmogelijkheden. Niet alle bouwkosten worden altijd in de offertes meegenomen, wat classificatie nog moeilijker maakt. In principe kan echter worden gezegd dat houtskeletbouw niet duurder is dan andere constructiemethoden met beton of bakstenen. Voor de ruwbouw moet circa € 1.200, - per vierkante meter worden voorzien.
Een niet onbelangrijk effect is dat er door de betere isolatiewaarde ten opzichte van de constructie van de muur dunnere wanden gebruikt worden, waardoor er meer bruikbare en leefruimte overblijft met hetzelfde vloeroppervlak. Dit resulteert in een ruimtewinst met houten kozijnwanden van circa 10 procent, wat de kosten per vierkante meter verlaagt.
Een andere kostenfactor is het brede scala aan opties om het werk zelf te doen. Net als bij de klassieke constructie hangt de reikwijdte ervan vooral af van het vakmanschap van de bouwer. Maar er is één bijzonder kenmerk van houtskeletbouw: niet al je eigen werkzaamheden hoeven op de bouwplaats plaats te vinden. Veel bedrijven laten tijdens de prefabricage hun klanten eenvoudig werk doen in de productiehallen en leveren hiervoor ook de gereedschappen en materialen. Het simpelweg schilderen van de gevelbekleding is een typische, maar zeker niet de enige manier om door eigen inbreng de bouwkosten te verlagen. Mede daardoor is de houtskeletbouw een aantrekkelijk bouwsysteem.
Voor- en nadelen van houtskeletbouw
De voordelen van houtskeletbouw zijn legio: De snelle bouwtijd door de hoge prefabricage en de kostenbesparing door eigen inbreng zijn hierboven al genoemd.
Maar ook vanuit ecologisch oogpunt biedt de houtskeletbouw verschillende voordelen: Het constructiehout veroorzaakt bij de productie minder CO 2 dan het heeft gebonden (het hout is CO 2 -neutraal). Als hernieuwbare grondstof is het ook duurzaam. Een laagenergie- of passiefhuis op basis van houtskeletbouw bespaart op de lange termijn veel energie en ontlast niet alleen de portemonnee, maar ook het milieu. Wie bijzondere aandacht voor het milieu heeft, laat een lokaal bedrijf materiaal uit de regio verwerken. Dit verkort de transportroutes en bespaart extra CO2 een.
De houtskeletbouw bespaart tijd en geld en maakt indruk met zijn duurzaamheid.
Een eerder terecht bezwaar tegen hout als bouwmateriaal was het risico op brand, wat ook de verschillende bouwtradities in de VS en Europa verklaart. De grote afstanden tussen de afzonderlijke gebouwen, zoals ze in Amerika gebruikelijk waren, bestonden hier niet. Als gevolg hiervan zouden kleine branden snel kunnen uitgroeien tot grote rampen, en hout raakte achterop als bouwmateriaal in het dichtbebouwde Europa. Maar deze problemen behoren tot het verleden: de huidige houten constructiesystemen voldoen aan alle eisen op het gebied van brandbeveiliging en brandwerendheid, inclusief het gebruik van brandwerende panelen of vervangende maatregelen. De veiligheid volgens de huidige regelgeving zoals DIN 4102 is daarmee gegarandeerd.
Andere zorgen over de keuze van het constructiesysteem hebben vooral betrekking op de basisduurzaamheid. Iedereen die een huis bouwt, wil er zo lang mogelijk iets van hebben. Ook de VS spelen hier een rol: gebouwen van lage kwaliteit, slecht geïsoleerd en met dunne muren, waren daar lange tijd niet ongebruikelijk. Maar dat heeft niets te maken met Duitse kwaliteitsnormen. Een vergelijking met de oude balken in Europese vakwerkhuizen is in dit opzicht meer onthullend. Met een beetje zorg en gespaard van houtwormen, kunnen vakwerkhuizen gemakkelijk meer dan honderd jaar meegaan en doen ze op geen enkele manier onder voor massief gemetselde objecten.
