Bouwen en wonen behoren tot de grootste verbruikers van hulpbronnen en energie ter wereld. Ze veroorzaken een groot deel van onze uitstoot. Planners en gebouweigenaren besteedden lange tijd te weinig aandacht aan de CO 2 -footprint van gebouwen. En veel te vaak werden energie-intensieve materialen en processen gebruikt om te bouwen. Er zijn zeker oplossingen voor het bouwen van huizen met positieve effecten op ons milieu en gezondheid.
De Berlijnse architect Eike Roswag-Klinge ontwerpt al jaren duurzame gebouwen, modellen voor een meer ecologische toekomst van bouwen. Hij legt uit hoe slim de combinatie van moderne en traditionele bouwtechnieken kan zijn.
De Berlijnse architect Eike Roswag-Klinge heeft zich gespecialiseerd in het bouwen van duurzame gebouwen.
Your-Best-Home.net: je ontwerpt gebouwen die duidelijk verschillen van andere.
Roswag-Klinge: We willen gezonde en klimaatvriendelijke gebouwen bouwen die zich richten op mensen. We zijn op zoek naar constructietechnieken die na het fossiele tijdperk komen. Dat leidt snel tot natuurlijke bouwmaterialen.
Op welke materialen focus je?
Hout en klei. Natuurlijk kan het onderdeel dat in direct contact staat met de aarde geen hout zijn, omdat het zou rotten.
Maar hier werken we veel met hout en klei aan. Klei is vrij duur, daarom vervangen we het vaak door gipsvezelplaten - dan blijft het betreffende onderdeel diffusie- en vochtactief en regelt het ook het binnenklimaat. Houtvezelmaterialen zijn ook hygroscopisch. In principe houden we de plafonds ook onbekleed, zodat ze ook actief de ruimtelucht kunnen regelen. De vloer moet een met was behandelde of geoliede houten vloer zijn en niet verzegeld met een kunstmatige vernis, die de poriën zou dichten. We kunnen overal tot zeven verdiepingen met zichtbare houten oppervlakken werken en zo Your-Best-Home.net optimaal klimaatactief houden. Ook hebben we een bouwsysteem ontwikkeld dat geclassificeerd kan worden als LowTech.
Wat voor soort systeem is dat?
Het is eigenlijk een doorontwikkeling van het klassieke vakwerkhuis. We bouwen een houten raamwerk met een sterk geïsoleerde bouwschil met leempleister aan de binnenkant en wellicht een houten gevel of andere weerbescherming aan de buitenkant. Deze constructies moeten idealiter uit één laag bestaan, d.w.z. geen complexe lagen of zelfs composietmaterialen gebruiken. Dit kan vandaag de dag met zeer goede isolatiewaarden, zelfs als plus-energiegebouw. Ook deze woningen zijn zeer luchtdicht. Maar met natuurlijke materialen blijven ze open voor diffusie - zonder dampscherm. Dit zorgt voor een gezond binnenklimaat. Hout en klei regelen het binnenklimaat optimaal, zodat er geen schimmel kan ontstaan. Bovendien is er geen technische ventilatie nodig. Door twee keer per dag te ventileren ontstaat een zeer gezond binnenklimaat.
Buiten leisteen, binnen hout: het appartementengebouw aan de Kleiner Wannsee is vrijwel geheel uit natuurlijke materialen opgetrokken en heeft een lage energienorm. Ook het extensieve groendak en een zonnesysteem zorgen voor duurzaamheid. Het bouwmateriaal hout maakt het mogelijk om af te zien van technische ventilatie.
Waarom ben je tegen technische ventilatie?
Al decennia zijn we op zoek naar nieuwe technische oplossingen in de bouw. We hadden goedkope energie en olie maakte veel mogelijk. We hebben huizen volledig geglazuurd en als het te warm werd, koelden ze af. En als het koud was, werd het goed verwarmd. Maar eigenlijk kan een goed ontworpen gebouwschil een groot deel van deze taken op zich nemen. Zonder energieverbruik. Bijvoorbeeld als u minder glas gebruikt. U heeft geen volledige beglazing nodig om een goede belichting te krijgen. Veertig tot zestig procent van het wandoppervlak is voldoende als raam voor een goede lichttoevoer. Bovendien heeft de uitgebreide technologie huizen complex en duur gemaakt. Het zou goed zijn om dat wat terug te schroeven.
Waarom hebben we überhaupt technische ventilatie nodig?
Vrijwel alle conventionele huizen met een dergelijke ventilatie hebben dit ook nodig. Ze zijn luchtdicht met dampschermen en zonder een ventilator zou schimmel ontstaan. Door de technische ventilatie wordt de lucht in het appartement in de winter echter erg droog. De luchtvochtigheid kan dalen tot 20-30 procent, waardoor de groei van virussen en bacteriën enorm toeneemt. Studies tonen aan dat ongeveer 30 procent meer ziektegevallen voorkomen in technisch geventileerde ruimtes dan in natuurlijk geventileerde ruimtes.
Wat zou de ideale luchtvochtigheid zijn om te leven?
Dat is tussen de 40 en 60 procent. Huizen gemaakt van natuurlijke bouwmaterialen bereiken dit door hun constructie.
Zijn uw gezonde gebouwen concurrerend?
Absoluut. Ons doel is om houtbouw naar sociale woningbouw te brengen. De appartementen zijn daar vaak kleiner, waardoor ze kleinere luchthoeveelheden hebben. Dit vereist een goede planning om zonder technische ventilatie te kunnen. We zijn momenteel bezig met het ontwerpen van zo'n huis met vijf verdiepingen in Bremen. We zullen dit ook begeleiden met onderzoek om te zien hoe het werkt. In Berlijn doen we - ook als opdrachtgever - een prijsvraag voor een soortgelijk huis. Maar ik denk dat we niet genoeg kunnen betalen voor het onroerend goed. We willen graag op een kwart van de oppervlakte sociale woningen aanbieden, maar het bestuur van de Senaat eist vrije marktprijzen voor de grond. Dat is niet betaalbaar, want de grondprijs maakt nu bijna een derde uit van de kosten per vierkante meter bruikbare ruimte.
Het nieuwe start-up huis in Berlijn biedt een mix van betaalbare huisvesting en sociale handel en zal volledig als zichtbare houtconstructie worden gerealiseerd.
Wat moet een potentiële bouwer vandaag overwegen?
Mijn advies is om eerst te investeren in een goede bouwschil. Een schelp gaat vele decennia of soms eeuwen mee. Met de installatietechniek kan men vervolgens indien nodig de resterende tekorten optimaliseren. Maar het gaat ook om het type gebouw: vanuit het perspectief van vandaag is een vrijstaande eengezinswoning niet langer duurzaam, er worden te veel middelen gebruikt, zowel tijdens de bouw als in de exploitatie. Vraag je als klant af: wat heb ik echt nodig? Ik hoor vaak dat mensen een “klein huisje” willen. Het is niet ongebruikelijk dat dit huis tweehonderd vierkante meter groot is. Maar dit is niet langer een klein huis.
Een klein huis zou misschien tachtig vierkante meter groot zijn, zoals de huizen van Bruno Taut in Berlijn. Tegenwoordig zijn ze een van de meest gewilde appartementen in de stad omdat ze een geweldige plattegrond hebben. Met een slimme plattegrond kunt u vele vierkante meters besparen. En daarmee geld en middelen.
Gaat de ontwikkeling naar ecologisch bouwen snel genoeg?
Er worden nog te weinig van dergelijke gebouwen gebouwd. Helaas hebben de voordelen van bouwen met natuurlijke materialen nog niet veel bouwers bereikt. Als u aan uw nakomelingen denkt, moet u hen de hulpbronnen van de toekomst (en dus waarden) achterlaten met natuurlijke bouwmaterialen - in plaats van verwijderingskosten voor chemische composieten.
Waar kan een klant informatie krijgen?
Zeker eerst met een bekwame architect. Als u zich vooral bezighoudt met gezond leven, bent u met uw vragen over materialen in goede handen bij de Federale Milieuagentschap.
Wat heeft uw voorkeur vanuit duurzaamheidsperspectief: een nieuwbouw of de verbouwing van een bestaand gebouw?
Ik zou de aanwijzing van nieuwe bouwgrond willen verbieden. Stedelijke wildgroei is een groot probleem. We hebben de ongerepte natuur en open ruimtes in ons landschap nodig voor toekomstige generaties.
We hebben in het verleden te veel overexploitatie gedaan bij de aanleg van steden en verkeersgebieden. Daarom is het verdichten van bestaande nederzettingen, het gebruik van braakliggende gronden of een vergroting duurzamer.
Oude huizen mogen alleen worden afgebroken als er dwingende redenen zijn. Er zijn veel middelen in de oude structuren. Dit moet intelligent worden gebruikt. Dat zou helpen om onze CO2-uitstoot te verminderen.
